Een onlangs ontdekt kleibeeldje uit Noord-Israël schuift de tijdlijn voor complexe verhalen en artistieke expressie duizenden jaren terug. Het ongeveer 12.000 jaar oude artefact toont een ontmoeting tussen een mens en een dier – een gans in het bijzonder – en is daarmee de oudst bekende representatie van een dergelijke interactie. Deze ontdekking daagt eerdere aannames uit over wanneer en waar symbolische kunst voor het eerst ontstond.
De Natufische cultuur en vroege kunst
Het beeldje werd opgegraven op de Natufische vindplaats van Nahal Ein Gev II. De Natufiërs, die tussen 15.000 en 11.500 jaar geleden leefden, vormden een unieke cultuur. In tegenstelling tot de meeste samenlevingen van hun tijd leefden ze het hele jaar door in gevestigde dorpen, waar ze jaagden en verzamelden in plaats van afhankelijk te zijn van de landbouw. Deze ontdekking suggereert dat complex symbolisch denken niet uitsluitend een product was van boerengemeenschappen, zoals eerder werd aangenomen.
Een mythologische scène in klei
Het beeldje zelf is klein genoeg om in de palm van een hand te passen. Het toont een vrouw met een gans op haar rug, waarvan de vleugels haar bovenlichaam omcirkelen. De kop van de vogel rust tegen haar gezicht, waardoor een opvallend beeld ontstaat. Onderzoekers geloven dat dit een mythologische scène vertegenwoordigt, mogelijk een paring tussen een mens en een dier. Dergelijke overtuigingen en afbeeldingen waren gebruikelijk in latere boerengemeenschappen en jager-verzamelaarsverenigingen, maar dit beeldje laat zien dat ze veel eerder ontstonden.
Implicaties voor het begrijpen van vroege kunst
Deze ontdekking suggereert dat de impuls om symbolische representaties van de wereld te creëren – en om spirituele verbindingen tussen mens en dier te onderzoeken – veel ouder is dan eerder werd gedacht. Het gebruik van klei als medium heeft deze nieuwe vorm van expressie mogelijk vergemakkelijkt, waardoor meer gedetailleerde en genuanceerde afbeeldingen mogelijk zijn.
Het beeldje bekijken: een weloverwogen perspectief
Het beeldje was waarschijnlijk bedoeld om van bovenaf bekeken te worden, zodat licht en schaduwen een driedimensionaal effect zouden creëren. Dit suggereert dat de kunstenaar zorgvuldig heeft overwogen hoe het stuk zou worden waargenomen, waardoor een extra laag van intentionaliteit aan het werk werd toegevoegd.
Ritueel gebruik: een mogelijke interpretatie
Hoewel het exacte doel van het beeldje onbekend blijft, speculeren sommige onderzoekers dat het mogelijk bij rituelen is gebruikt. De ontdekking van het graf van een Natufische sjamaan in de buurt van de plek verleent dit idee geloofwaardigheid. Het beeldje had kunnen worden gebruikt om visioenen op te wekken of ceremonies uit te voeren, waardoor de grenzen tussen de mensen- en dierenwereld verder vervagen.
Deze ontdekking daagt lang gekoesterde veronderstellingen uit over de oorsprong van kunst en het vertellen van verhalen. Door de tijdlijn voor symbolische expressie terug te dringen, biedt het een nieuw perspectief op de cognitieve en culturele ontwikkeling van de vroege mens. Het beeldje dient als een tastbare herinnering dat de menselijke impuls om betekenis te creëren door middel van kunst diep geworteld is in ons verleden
