Terwijl de wereldleiders in Brazilië bijeenkomen voor de COP30, hangt er een gevoel van déjà vu in de lucht. Tien jaar geleden poseerde een menigte hoogwaardigheidsbekleders voor het spandoek ‘COP21 Parijs’, stralend van het optimisme dat voortkwam uit de mondiale eenheid tegen de klimaatverandering. Maar de bijeenkomst van dit jaar ziet er drastisch anders uit: Xi Jinping en Narendra Modi zijn opvallend afwezig, naast ongeveer 160 andere staatshoofden. En misschien wel het meest veelzeggend is dat Donald Trump een flagrante omissie is geweest, omdat hij de VS volledig heeft teruggetrokken uit het Akkoord van Parijs, waardoor velen de relevantie van de top in dit nieuwe politieke landschap in twijfel trekken.
De afwezigheid van deze sleutelspelers spreekt boekdelen over de verschuivende prioriteiten op het wereldtoneel. Terwijl COP-topconferenties ooit werden gezien als platforms voor multilaterale diplomatie en klimaatactieverplichtingen, bevinden ze zich nu in een touwtrekken tussen concurrerende nationale belangen.
Christiana Figueres, die het klimaatproces van de VN leidde tijdens de belangrijke onderhandelingen over het Akkoord van Parijs, verklaarde vorig jaar botweg dat het COP-proces “niet geschikt was voor het doel.” Joss Garman, oprichter van de denktank Loom en voormalig klimaatactivist, herhaalt dit sentiment: “Het gouden tijdperk voor multilaterale diplomatie is voorbij. Klimaatpolitiek gaat nu meer dan ooit over wie de economische voordelen van nieuwe energie-industrieën verovert en controleert.”
Deze verschuiving is gedeeltelijk te danken aan het agressieve streven van president Trump naar dominantie op het gebied van fossiele brandstoffen, een strategie die hij verdedigt om van Amerika de leidende energiesupermacht ter wereld te maken. Hij heeft actief initiatieven op het gebied van schone energie ontmanteld, milieuregels teruggedraaid en agressief bij andere landen gelobbyd om Amerikaanse olie en gas te kopen. In schril contrast met deze ‘energie eerst’-benadering baant China zijn eigen weg, waarbij het zijn enorme productiecapaciteit benut om een wereldleider te worden op het gebied van duurzame energietechnologie.
De ironie zal de experts niet ontgaan: China heeft nu de overhand op het gebied van zonnepanelen, windturbines, elektrische voertuigen en geavanceerde batterijen – allemaal geproduceerd tegen ongelooflijk lage prijzen. Het resultaat? Europese landen worstelen met het dilemma of ze hun markten moeten openstellen en het risico moeten lopen dat binnenlandse industrieën instorten, of dat ze de deuren dicht moeten slaan en mogelijk de doelstellingen voor groene energie in gevaar zullen brengen.
Deze concurrentie tussen traditionele belangen op het gebied van fossiele brandstoffen en de snel opkomende giganten op het gebied van schone energie gaat niet alleen over technologie; het vertegenwoordigt een fundamentele strijd om economische en geopolitieke macht.
Met dergelijke seismische verschuivingen in de mondiale dynamiek rijst de vraag: wat moet de COP30 nog bereiken? Terwijl sommigen beweren dat jaarlijkse topconferenties overbodig zijn geworden, zijn anderen van mening dat deze bijeenkomsten van cruciaal belang blijven als fora om landen verantwoordelijk te houden voor hun verplichtingen en om aanhoudende politieke steun voor klimaatactie te signaleren.
Misschien ligt er nog een belangrijkere verschuiving in het verschiet: COP’s kunnen uitgroeien tot kleinere, gerichte bijeenkomsten waarin specifieke uitdagingen worden aangepakt, zoals de financiering van groene infrastructuur of het ontmantelen van handelsbarrières op het gebied van schone energietechnologieën. Dit zou een strategische heroriëntatie betekenen – weg van brede toezeggingen en richting tastbare actie op het terrein, gedreven door bilaterale overeenkomsten en particuliere investeringen in plaats van uitsluitend internationale overeenkomsten.
De waarheid is dat COP30 meer zal onthullen over wie achter welke kant van dit opkomende mondiale paradigma staat: degenen die de hegemonie van fossiele brandstoffen nastreven of de Chinese revolutie op het gebied van schone energie omarmen. Deze verschuiving in focus zou niet alleen de toekomst van klimaatactie kunnen bepalen, maar ook het bredere geopolitieke landschap voor de komende decennia.
