Na równinach północno-wschodniego Kazachstanu odkryto rozległą osadę z epoki brązu o powierzchni 140 hektarów sprzed 3600 lat, co zrewolucjonizowało nasze rozumienie życia w prehistorycznej Eurazji. Odkrycie podważa ugruntowany pogląd, że stepy Azji Środkowej są zamieszkane wyłącznie przez plemiona koczownicze, ujawniając dowody na istnienie złożonego, zorganizowanego społeczeństwa, które może konkurować z lepiej znanymi starożytnymi cywilizacjami.
Centralne centrum świata epoki brązu
Lokalizacja ta, znana jako Semiyarka („Miasto Siedmiu Wąwozów”), wychodzi na rzekę Irtysz, kluczową drogę wodną łączącą góry Ałtaj w Chinach z Syberią i Arktyką. To strategiczne położenie wskazuje, że Semiyarka była nie tylko osadą, ale istotnym ośrodkiem produkcji i wymiany brązu, stopu miedzi i cyny. Badania archeologiczne prowadzone od 2016 roku odsłoniły prace ziemne, prawdopodobne konstrukcje obronne, co najmniej 20 zamkniętych budynków mieszkalnych oraz monumentalny budynek centralny, prawdopodobnie przeznaczony do celów administracyjnych lub rytualnych. Analiza ceramiki potwierdza datę około 1600 roku p.n.e.
Rzeka Irtysz: szlak handlowy z epoki brązu
Co najważniejsze, na miejscu znaleziono tygle, żużel i artefakty z brązu, co wskazuje na produkcję metalu na dużą skalę. Analiza składu żużla odpowiada złożom cyny w górach Ałtaj, oddalonych o około 300 kilometrów. Naukowcy spekulują, że cyna była transportowana rzekami lub drogą lądową, a sezonowe powodzie pomagały wypłukać złoża cyny w Irtyszu. Rzeka służyła jako ważny korytarz transportowy, kładąc podwaliny pod późniejsze szlaki handlowe, takie jak Jedwabny Szlak.
Niszczenie stereotypów nomadów
Ogromne rozmiary i uporządkowany układ Semiyarki ostro kontrastują z rozproszonymi obozami tradycyjnie kojarzonymi z koczowniczymi społecznościami stepowymi. Chociaż szczegółowe wykopaliska nie zostały jeszcze przeprowadzone, dostępne dowody wskazują na budowę jednorazową, a nie sekwencyjną budowę w czasie. To zorganizowane osadnictwo wskazuje na poziom złożoności społecznej, który wcześniej był niedoceniany w społeczeństwach stepowych epoki brązu.
Kluczowy węzeł w eurazjatyckich sieciach metalurgicznych
Naukowcy uważają, że Semiyarka funkcjonowała nie tylko jako centrum produkcyjne, ale także jako centrum regionalnej władzy i wymiany, łączące Azję Środkową z szerszym kontynentem euroazjatyckim. Położenie osady w pobliżu dużych złóż miedzi i cyny w połączeniu z dostępem do rzeki ułatwiało handel i kontrolę ważnych surowców.
„To mówi nam, że byli zorganizowani i byli w stanie zapewnić zasoby i obronę” – mówi archeolog Barry Molloy. „Przenoszenie materiałów takich jak rudy i metale do scentralizowanej lokalizacji sugeruje poziom organizacji społecznej wykraczający poza bezpośrednią lokalizację”.
Odkrycie zmusza do ponownego zbadania społeczeństw stepowych epoki brązu i wykazania, że były one tak samo złożone, jak ich współcześni w innych częściach Eurazji. Semiyarka stanowi kluczowy węzeł starożytnych sieci metalurgicznych, prekursor Jedwabnego Szlaku i dowód złożoności prehistorycznego życia na stepach.
